Văn hóa làm việc tại Nhật Bản từ lâu đã gắn liền với khái niệm Karoshi—một từ ngữ kinh hoàng có nghĩa là “chết vì làm việc quá sức.” Đây không chỉ là một thuật ngữ, mà là một thực trạng y tế và xã hội gây ra những hệ lụy nghiêm trọng, từ suy sụp sức khỏe thể chất đến tự tử.
Áp Lực Công Việc Đè Nặng
Câu chuyện của anh Kei Sato là một minh chứng rõ ràng cho văn hóa Nhật Bản khắc nghiệt này. Sau hơn một năm làm việc liên tục như “sức của ba người”, anh Sato đã phải nhập viện khẩn cấp vì vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Anh thường xuyên có mặt tại văn phòng từ trước 8 giờ sáng và rời đi vào 11 giờ đêm.
Thực trạng này không hề cá biệt. Số liệu thống kê cho thấy sự liên kết rõ rệt giữa Karoshi và số giờ làm việc:
– Theo Sách trắng của Bộ Y tế Nhật Bản, 10,1% nam giới và 4,2% phụ nữ làm việc ít nhất 60 giờ mỗi tuần.
– Nhóm đối tượng chịu áp lực cao nhất là nam giới ở độ tuổi 40 (13,2% làm việc trên 60 giờ/tuần) và phụ nữ ở độ tuổi 20 (4,9% làm việc trên 60 giờ/tuần).
– Mối tương quan giữa giờ làm việc và sức khỏe tinh thần cũng rất đáng lo ngại: 26,8% những người làm việc hơn 60 giờ/tuần tin rằng họ đang phải vật lộn với chứng trầm cảm hoặc lo âu.
Năm 2022, có tới 803 người nộp đơn xin bồi thường chính phủ vì các bệnh lý tim mạch hoặc não bộ phát sinh do căng thẳng công việc, cho thấy tác động trực tiếp của Karoshi lên sức khỏe thể chất.
Nguồn Gốc và Sự Cố Hóa Văn Hóa
Truyền thống làm việc ngoài giờ bắt nguồn từ những năm 1970, khi người lao động muốn tối đa hóa thu nhập trong bối cảnh lương còn thấp. Đến thập niên 1980, khi Nhật Bản vươn lên thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, văn hóa làm việc nhiều giờ vẫn được duy trì như một biểu tượng của sự tận tụy.
Sau cuộc khủng hoảng kinh tế cuối thập niên 1990, áp lực tái cơ cấu khiến nhân viên phải làm thêm giờ liên tục để tránh bị sa thải. Dần dần, làm thêm giờ không chỉ là yêu cầu công việc mà còn là một nét văn hóa doanh nghiệp—nhiều người lao động cố gắng tỏ ra vui vẻ với việc ở lại muộn vì sợ bị đánh giá thấp về tinh thần và thái độ cống hiến.
Những Giải Pháp Còn Thiếu Hiệu Quả
Nhận thức được mức độ nghiêm trọng của Karoshi, Chính phủ Nhật Bản đã ban hành nhiều biện pháp nhằm cân bằng cuộc sống và công việc:
– Đưa ra mức trần giới hạn làm thêm: không quá 45 giờ/tháng và 360 giờ/năm.
– Thực hiện “Ngày Thứ Sáu Đặc Biệt” (cho phép tan sở sớm hơn vào thứ Sáu cuối cùng của tháng).
– Luật Cải cách Lao động (có hiệu lực từ tháng 4/2020) cũng bao gồm các hình phạt tài chính đối với các tập đoàn vi phạm.
Tuy nhiên, hiệu quả của các biện pháp này vẫn còn hạn chế. Làm thêm giờ vẫn là một khía cạnh phổ biến. Sự mâu thuẫn lớn nhất nằm ở chính người lao động: mặc dù thừa nhận làm việc quá sức là vấn nạn, nhưng họ vẫn sẵn sàng chấp nhận làm thêm nhiều giờ nếu công việc yêu cầu. Điều này xuất phát từ nền văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản luôn đề cao và tôn vinh sự cống hiến tuyệt đối đối với công ty. Karoshi, do đó, vẫn là một thách thức lớn, cần sự thay đổi sâu sắc từ cả chính sách và nhận thức văn hóa.
Thông tin được Phòng truyền thông Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và Trường Đại học Lương Thế Vinh tổng hợp và chia sẻ, hy vọng sẽ giúp các bạn có một trải nghiệm đầy thú vị!
