Trong quá trình tìm hiểu về du học Nhật, bên cạnh chương trình đào tạo, chi phí hay điều kiện tuyển sinh, yếu tố văn hóa luôn được xem là “chìa khóa” giúp du học sinh hòa nhập và phát triển bền vững.
Một trong những nét văn hóa đặc trưng, để lại nhiều ấn tượng với sinh viên quốc tế khi du học Nhật Bản, chính là văn hóa xin lỗi – hành vi tưởng chừng đơn giản nhưng mang giá trị xã hội sâu sắc.
Xin lỗi – phản xạ văn hóa ăn sâu trong đời sống người Nhật
Ở Nhật Bản, xin lỗi không chỉ là lời nói mang tính hình thức mà đã trở thành một phản xạ văn hóa. Người Nhật sẵn sàng nói lời xin lỗi ngay cả khi họ không hoàn toàn là người gây ra sai sót. Với họ, xin lỗi là cách thể hiện sự tôn trọng, trách nhiệm và mong muốn duy trì sự hài hòa trong các mối quan hệ.
Đây cũng là điểm khác biệt lớn khiến nhiều sinh viên du học Nhật ban đầu cảm thấy bối rối. Tuy nhiên, khi đã hiểu, phần lớn du học sinh đều thừa nhận rằng chính văn hóa xin lỗi giúp môi trường học tập và làm việc tại Nhật trở nên chuyên nghiệp, dễ chịu và ít xung đột hơn.
Xin lỗi không đồng nghĩa với nhận sai
Theo các nghiên cứu văn hóa quốc tế, trong tiếng Nhật có hàng chục cách xin lỗi khác nhau, được sử dụng linh hoạt tùy ngữ cảnh, mức độ và đối tượng giao tiếp. Điều này cho thấy xin lỗi ở Nhật không mang ý nghĩa tiêu cực hay làm giảm giá trị cá nhân, mà là biểu hiện của sự tinh tế trong giao tiếp.
Điển hình như việc các tập đoàn lớn tại Nhật Bản sẵn sàng công khai xin lỗi khách hàng khi xảy ra sự cố, dù lỗi không hoàn toàn xuất phát từ phía doanh nghiệp. Với xã hội Nhật, việc không lường trước rủi ro cũng được xem là một phần trách nhiệm.
Đây là bài học quan trọng với những bạn trẻ đang chuẩn bị du học Nhật, đặc biệt là sinh viên có định hướng làm việc lâu dài tại Nhật Bản sau khi tốt nghiệp.
Xin lỗi đi cùng lời cảm ơn
Trong văn hóa Nhật, xin lỗi và cảm ơn thường song hành. Người Nhật không chỉ cảm ơn vì nhận được sự giúp đỡ, mà còn xin lỗi vì đã làm phiền người khác. Chính tư duy này tạo nên sự khiêm nhường và tôn trọng lẫn nhau trong xã hội.
Tác giả Erin Niimi Longhurst từng nhận định rằng, xin lỗi trong văn hóa Nhật là kết quả của việc đặt mình vào vị trí của người đối diện. Đây cũng là điều mà nhiều du học sinh Nhật Bản đánh giá cao sau một thời gian sinh sống và học tập tại xứ sở hoa anh đào.
Tác động tích cực đến xã hội và giáo dục
Nhật Bản nhiều năm liền nằm trong nhóm quốc gia có môi trường sống an toàn, trật tự. Bên cạnh hệ thống pháp luật chặt chẽ, văn hóa xin lỗi và ý thức trách nhiệm cộng đồng cao được xem là yếu tố góp phần quan trọng.
Trong môi trường giáo dục, điều này càng thể hiện rõ. Sinh viên được khuyến khích nhìn nhận sai sót, sửa chữa và hoàn thiện bản thân thay vì né tránh trách nhiệm. Với sinh viên du học Nhật, đây là cơ hội rèn luyện tác phong chuyên nghiệp, rất có lợi cho con đường sự nghiệp sau này.
Ở góc độ đào tạo nghề, giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cũng nhận định: “Sinh viên có định hướng du học Nhật Bản, đặc biệt trong lĩnh vực Y – Dược, cần rèn luyện tinh thần trách nhiệm và thái độ cầu thị. Văn hóa xin lỗi của người Nhật là bài học rất thiết thực, giúp sinh viên trưởng thành cả về chuyên môn lẫn nhân cách”.
Những cách xin lỗi phổ biến mà du học sinh cần biết
Khi du học Nhật, sinh viên sẽ thường xuyên bắt gặp các cách xin lỗi quen thuộc như sumimasen, gomen, gomenasai. Trong môi trường học tập và làm thêm, các cách xin lỗi trang trọng hơn như moushiwake arimasen deshita lại được sử dụng phổ biến, đặc biệt khi giao tiếp với giảng viên, quản lý hoặc đối tác.
Việc dùng đúng ngữ cảnh không chỉ giúp giao tiếp hiệu quả mà còn thể hiện sự tôn trọng văn hóa bản địa – yếu tố rất được đánh giá cao trong xã hội Nhật Bản.
Đại diện Phòng Truyền thông Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết: “Trong quá trình tư vấn hướng nghiệp và định hướng du học Nhật, nhà trường luôn nhấn mạnh vai trò của văn hóa ứng xử. Việc hiểu và thực hành văn hóa xin lỗi sẽ giúp sinh viên Việt Nam dễ dàng thích nghi, học tập hiệu quả và mở rộng cơ hội việc làm tại Nhật Bản”.
Văn hóa xin lỗi của người Nhật cho thấy thành công không chỉ đến từ kiến thức, mà còn từ thái độ sống và cách ứng xử. Với những bạn trẻ đang tìm hiểu du học Nhật, việc trang bị hiểu biết văn hóa ngay từ đầu sẽ giúp giảm bỡ ngỡ, hạn chế “sốc văn hóa” và nhanh chóng hòa nhập với môi trường mới.
